verbinden, versterken en vernieuwen

Begroting 2016

3.2 Weerstandsvermogen

De uitvoering van provinciale activiteiten brengt risico's met zich mee. Een actief risicomanagementbeleid helpt bij het beheersen van deze risico's. Uw Staten stellen het risicomanagementbeleid periodiek (eens per 4 jaar) vast. In 2017 stellen uw Staten dit opnieuw vast. Als onderdeel van het beleid zorgen we voor voldoende reserves om de voorziene en onvoorziene risico's met financieel gevolg op te vangen.

Ontwikkelingen

1. Het weerstandsvermogen is op dit moment toereikend. De confrontatie van de beschikbare weerstandscapaciteit van € 192,7 miljoen en de benodigde weerstandscapaciteit van € 94,1 miljoen levert een ratio op van 2,0. Zie voor een onderbouwing van de beschikbare en benodigde weerstandscapaciteit de beide blokken aan de rechter kant.

2. Het zicht op de risico’s verbetert door de uitvoering van het nieuwe beleid (PS/2013/873) waardoor benodigde- en beschikbare weerstandscapaciteit steeds meer in balans komen. In het komende jaar gaan er mutaties plaatsvinden in het risicoprofiel van diverse programma’s en projecten. We verwachten dat dit zal leiden tot een dalend weerstandsvermogen. Het weerstandsvermogen zal zich meer richting de factor 1,6 gaan bewegen. Dit is nog steeds een toereikend niveau.

3. In de Meicirculaire provinciefonds 2015 is aangekondigd dat het BBV gaat voorschrijven dat in de paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing een verplichte basisset van vijf financiële kengetallen moet worden opgenomen die gaan gelden voor de Begroting vanaf 2016. Deze kengetallen zijn te vinden onder de knop 'Financiële kengetallen'.

Beleidskader

In 2013 hebben uw Staten het risicomanagementbeleid geactualiseerd (PS/2013/873). Wij hebben de uitvoeringsregels vastgesteld in 2014.

Ontwikkelingen

Met de vaststelling van de Perspectiefnota 2013 hebben uw Staten besloten om een minimum weerstandsvermogen aan te houden van 1,6 (dit betreft de verhouding tussen beschikbare en benodigde weerstandscapaciteit). Dit staat voor ‘ruim voldoende’ weerstandsvermogen. Wanneer het weerstandsvermogen onder deze norm komt, is aanvullen van de reservepositie vereist. Uw Staten hebben hierop invloed door het vaststellen van beleid en/of projecten en programma's en de risico's die daarmee samenhangen. Uw Staten stellen ook de mate van reservering voor het opvangen van deze risico's vast. De kwantificering van de risico's en daarmee de berekening van de benodigde weerstandscapaciteit is een ambtelijke exercitie. De accountant kijkt mee of het risicomanagementproces leidt tot een voldoende niveau van de reservepositie voor het opvangen van risico's.

1. Het weerstandsvermogen is op dit moment toereikend. Zoals weergegeven in onderstaande tabel levert de confrontatie van de beschikbare weerstandscapaciteit van € 192,7 miljoen en de benodigde weerstandscapaciteit van € 94,1 miljoen, die berekend is op basis van het risicoprofiel met een zekerheidspercentage van 90%, een ratio op van 2,0.

2. In het komende jaar gaan er mutaties plaatsvinden in het risicoprofiel van diverse programma’s en projecten.
- De alternatieve invulling voor Area Development Twente (TecBase Twente) leidt tot een ander risicoprofiel. Pas op het moment dat er een keuze is gemaakt kan een ander risicoprofiel gemaakt worden. Tot die tijd blijft de risicoberekening gehandhaafd.
- Het risicoprofiel van het programma Ecologische Hoofdstructuur is in ontwikkeling met de verdere inrichting en uitvoering van dit programma. De verwachting is dat het risicoprofiel hiervan in de loop van 2016 kwantitatief gemaakt wordt.
- Het project IJsseldelta komt in de realisatiefase.
- Afhankelijk van de voorwaarden voor bancaire financiering verandert bij Breedband het risicoprofiel.
- De risicoprofielen van de overige projecten en programma’s ontwikkelen zich daarnaast ook verder.

Op het moment dat de benodigde weerstandscapaciteit significant verandert door beheersing van risico’s en mogelijke nieuwe risico’s, bepalen we of de hoogte van de risicoreserveringen aangepast moet worden. We verwachten dat genoemde ontwikkelingen leiden tot een dalend weerstandsvermogen. Het weerstandsvermogen zal zich meer richting de factor 1,6 gaan bewegen. Dit is nog steeds een toereikend niveau.

Actueel weerstandsvermogen op concernniveau

Benodigde weerstandscapaciteit

Beschikbare weerstandscapaciteit

Ratio

(x miljoen)

(x miljoen)

weerstandsvermogen

€ 94,1

€ 192,7

2

Definities

Het weerstandsvermogen geeft de mate aan waarin we in staat zijn om financiële tegenvallers op te vangen zonder dat dit leidt tot een directe aanpassing van het beleid. Het weerstandsvermogen berekenen we door de benodigde weerstandscapaciteit, de risico’s, af te zetten tegen de beschikbare weerstandscapaciteit, de middelen.

De benodigde weerstandscapaciteit bepalen we door de financiële kwantificering van de risico’s en de simulatie daarvan.

Onder beschikbare weerstandscapaciteit verstaan wij de middelen en mogelijkheden waarover de provincie beschikt om risico’s te kunnen dekken (volgens het BBV). De hoogte van de beschikbare weerstandscapaciteit wordt bepaald door de reserves, onder andere de Algemene financieringsreserve, de Algemene risicoreserve en diverse bestemmingsreserves, maar ook de diverse risicoreserveringen binnen de projecten zelf. Deze reserves kunnen ingezet worden zonder aanpassing van beleid.

Een zekerheidspercentage van 90% betekent dat rekening wordt gehouden met een 90% kans dat alle risico’s zich op hetzelfde moment voordoen.

Beschikbare weerstandscapaciteit

Beschikbare weerstandscapaciteit

Omvang reserve

Reserve

(x miljoen)

Algemene risicoreserve

€ 43,0

Algemene financieringsreserve (deel Energiefonds)

€ 50,0

Diverse bestemmingsreserves

€ 5,4

Risicoreservering binnen projecten

€ 94,3

Totaal

€ 192,7


De beschikbare weerstandscapaciteit bestaat uit de in de tabel genoemde reserves (of een deel van de reserve) en de risicoafdekking in de projecten zelf. Met deze middelen kunnen we de tegenvallers opvangen. Volgens het risicomanagementbeleid geldt als uitgangspunt dat per project of programma een risicoreservering van 10% moet worden opgenomen (tenzij een analyse leidt tot een ander percentage), terwijl de saldireserve dient ter afdekking van risico’s binnen de reguliere processen. We dekken risico’s dus niet dubbel af. We nemen voorzieningen niet mee in de beschikbare weerstandscapaciteit. Immers bij het opnemen van een voorziening gaan we ervan uit dat het risico zich voordoet (en is het dus geen risico meer).

De beschikbare weerstandscapaciteit (stand per 20 augustus 2015) is circa € 192,7 miljoen.
De Algemene risicoreserve bestaat uit een deel van € 38,0 miljoen dat direct besteedbaar en aangewend kan worden ter financiering van opgetreden risico’s in het reguliere proces. Daarvan is € 1,0 miljoen voor beheersing van fiscale risico’s en € 37,0 miljoen voor het opvangen van overige risico’s. Daarnaast is binnen deze reserve € 2,7 miljoen gereserveerd voor het opvangen van resterende risico’s ADT en € 2,3 miljoen voor risico’s die voortkomen uit de reconstructiewet. In de Algemene financieringsreserve is een bedrag van € 50 miljoen opgenomen voor de risico's met betrekking tot het Energiefonds. De bestemmingsreserves bestaan uit de Reserve Europese programma’s van € 5,0 miljoen en de Reserve Energiebesparing van circa € 0,4 miljoen ter dekking van leningen en rente- en beheerskosten.

We houden in de projectbegrotingen ook rekening met het opvangen van risico’s, meestal in de vorm van een post onvoorzien. We houden in projecten op dit moment € 94,3 miljoen aan om risico’s binnen de specifieke projecten en programma’s op te vangen.

De beschikbare weerstandscapaciteit is uit reserves opgebouwd en kan als incidenteel beschikbaar weerstandsvermogen worden beschouwd.

Benodigde weerstandscapaciteit

Bij de berekening van het benodigde niveau van weerstandscapaciteit streven we naar een zo volledig mogelijk risicoprofiel. Niet alle risico’s zijn te voorzien, het risicoprofiel is daardoor nooit 100% volledig.

In het afgelopen half jaar hebben we de risico’s en de beheersmaatregelen opnieuw geïnventariseerd. We hebben de meest relevante processen en projecten op risico’s geanalyseerd. Deze inventarisatie heeft geleid tot een actueel beeld van de benodigde weerstandscapaciteit. De benodigde weerstandscapaciteit bedraagt volgens dit laatste beeld € 94,1 miljoen.

Een aantal risico’s met een grote impact op de aan te houden weerstandscapaciteit lichten we in de tabel toe. Deze tabel is tot stand gekomen door simulatie op basis van kansberekening.
In de tabel hebben we drie (mogelijke) risico’s niet genoemd die wel aandacht verdienen. Dit zijn risico’s ten aanzien van de Commissie Jansen, vermogensbeheer en grond.

Commissie Jansen
Het Interprovinciaal Overleg (IPO) heeft begin 2015 een externe commissie ingesteld die zich gaat buigen over verdeelvraagstukken binnen het provinciefonds. Directe aanleiding zijn de decentralisatie van natuurtaken en de overheveling van de middelen voor verkeer en vervoer naar het provinciefonds. De provincies hebben de externe commissie als opdracht meegegeven te komen tot een breed gedragen advies onder de provincies dat de transparantie van het verdeelmodel provinciefonds bevordert. Ook het ontwikkelen van een provinciale beleidslijn voor toekomstige verdeelvraagstukken is onderdeel van de opdracht. De commissie komt in het najaar van 2015 met een – in beginsel bindend - advies aan het IPO. Een nieuw verdeelmodel kan effecten hebben op onze toekomstige uitkering uit het provinciefonds. De consequenties zijn op dit moment nog niet te kwantificeren.

Vermogensbeheer
De marktontwikkelingen zijn van invloed op de obligatieportefeuille. Dit heeft effect op de omvang van het vermogen. De onderliggende renterisico’s en koersrisico’s beschrijven we in de paragraaf financiering. Het financiële gevolg van dit risico nemen we niet mee in het weerstandsvermogen.

Grond
In de paragraaf grondbeleid gaan we in op de risico’s van ons grondbezit, waarvan de financiële gevolgen zijn afgedekt door de algemene reserve grond (ARG).


Risico’s met grootste invloed op benodigde weerstandscapaciteit

Omschrijving risico

Invloed op benodigde weerstandscapaciteit

Kerntaak

Herijking OV-tactiek

Geconsolideerd risico, onder andere:

21,0%

Mobiliteit

• Meer mensen vervoeren voor minder geld.

• Beperkte marktwerking.

• Korting op BDU.

Energiefonds Overijssel

Via het energiefonds wordt voor € 200 miljoen uitgezet in de vorm van leningen, garanties en participaties. Aan de bestedingsrichtingen van het fonds kleven diverse risico’s.

21,0%

Regionale economie

N340

Diverse risico's.

12,0%

Mobiliteit

Project IJsseldelta

Diverse risico's.

7,5%

Gebiedsontwikkelingen

Breedband

Diverse risico's in de aanleg- en exploitatiefase.

6,4%

Regionale economie

N34

Diverse risico's.

3,5%

Mobiliteit

Luchthaven Twente (ADT)

Een risicosimulatie in opdracht van ADT heeft het risico van de Grondexploitatie luchthaven Twente berekend op circa € 10 miljoen De provincie Overijssel participeert hierin voor 50%. Er is vastgesteld dat het niet mogelijk is de ontwikkeling van een commerciële burgerluchthaven binnen het meegegeven politieke kader en met inachtneming van de opschortende voorwaarden uit de concessieovereenkomst met de exploitant tijdig af te ronden. De ontstane situatie kan leiden tot een alternatieve invulling van het gebied, met name voor het deel dat bestemd is voor vliegen. De alternatieve invulling zal leiden tot een ander risicoprofiel. Dit kan pas worden bepaald op het moment dat er een keuze is gemaakt. Tot die tijd blijft de risicoberekening van € 10 miljoen voorlopig gehandhaafd.

1,9%

Gebiedsontwikkelingen

Spoor Zwolle - Enschede

Werkzaamheden voor elektrificatie en infra aanpassingen ten behoeve van snelheidsverhogingen vallen tegen.

1,8%

Mobiliteit

Europese subsidies

Financiële correctie door EU.

1,3%

Regionale economie

Financiële kengetallen

Financiële kengetallen

Realisatie 2014

Begroting 2015

Begroting 2016

Netto schuldquote

-200,38%

-198,46%

-174,71%

Netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen

-262,38%

-321,48%

-260,68%

Solvabiliteitsratio

81,75%

74,17%

80,14%

Kengetal grondexploitatie

0,00%

0,00%

0,00%

Structurele exploitatieruimte

0,85%

-1,77%

2,85%

Belastingcapaciteit: Opcenten

99,13%

98,28%

97,20%


In de Meicirculaire provinciefonds 2015 is aangekondigd dat het BBV gaat voorschrijven dat in de paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing een verplichte basisset van vijf financiële kengetallen moet worden opgenomen die gaan gelden voor de begroting vanaf 2016. In bovenstaande tabel treft u de bedoelde kengetallen aan.

Onze netto schuldquote is door het ontbreken van enige vaste schuld van betekenis uitstekend te noemen. De bezittingen overtreffen de schulden, waardoor het kengetal negatief wordt. Zolang de netto schuldquote negatief is, heeft dit kengetal een zeer beperkte waarde. Dit geldt in nog sterkere mate voor de voor verstrekte leningen gecorrigeerde netto schuldquote.

Onze solvabiliteit is uitstekend te noemen. In de literatuur wordt een minimum van tussen de 25 en 40% genoemd om een niet-financiële onderneming gezond te mogen noemen.

Wij hebben geen grondexploitaties, waardoor dit kengetal 0% bedraagt en geen betekenis heeft.

De berekeningswijze van het kengetal 'Structurele exploitatieruimte' wijkt af van de wijze waarop wij dat in paragraaf 4.4.2 presenteren. Niettemin blijkt ook uit dit kengetal dat in 2016 de structurele baten de structurele lasten overtreffen en wij een duurzaam financieel evenwicht hebben. Wij zullen in het komende jaar bezien of en hoe dit kengetal gecombineerd/geïntegreerd kan worden in paragraaf 4.4.2.

Uit het kengetal ‘belastingcapaciteit’ blijkt dat wij minder belasting heffen dan het gemiddelde in Nederland. Doordat wij het tarief de komende jaren gelijk houden, daalt het kengetal omdat het gemiddelde tarief in de loop van de tijd stijgt.

publicatiedatum 02-11-2015 10:30